1_ زاد و توشه: برای طول سفر آذوقه لازم است که در کشتی می گذاشتند و یا کشتی را با مال التجاره پر می کردند.

2_ نیروی محرّکه: در زمان گذشته نیروی محرّکه باد بود. بدین منظور بادبانهای بزرگی کنار کشتی قرار می دادند که با وزیدن باد موافق کشتی به حرکت در می آمد.

3_ ناخدا: یعنی کسی که کشتی را به حرکت در آورده و کنترل می کند.

4_ دلیل راه: کسی که راه می شناسد و کشتی را راهنمایی می کند.

5_ نیروی بازدارنده: اگر طوفانی رخ دهد باید کشتی متوقّف شود به این منظور لنگرهایی در کشتی قرار می دادند تا در طوفانها آن را نگه دارد و طوفان کشتی را با خود نبرد.

لقمان این کشتی را تقوا می داند و ارکان پنج گانه آن را هم بیان می کند:

1_ حشوها: چیزهای که در کشتی پر می کنند که یا زاد و توشه است یا مال التجاره که در این دنیا زاد و توشه و مال التجاره ایمان است.

2_ شرائها: بادبان کشتی توکّل بر خداست. بسیارند کسانی که با وسواس امروز و فردا می کنند و هیچگاه به مقصد نمی رسند. در دنیا توّقف معنا ندارد و باید با توکّل بر خدا حرکت کرد که این نیروی محرّکه است.

3_ قیّمها: ناخدای این کشتی عقل است.

4_ دلیلها: راهنمای این کشتی علم است یعنی عقل باید از نیروی علم استفاده کند و کشتی را به مقصد برساند.

ص: 2